03 december 2019 - Arnoud Engelfriet

Legal tech, het was een van de grootste hypewoorden het afgelopen jaar. Technologie om de juridische sector te ondersteunen, maar vooral te transformeren. Van ‘dossierdoorspitsoftware’ tot ‘intakechatdiensten’, of zelfs automatisch bezwaar makende bots. De klassieke advocaat die uit het blote hoofd pleit en dossiers nog weegt op de hand, moest maar uitkijken: de pleitrobot stond zich warm te draaien in de coulissen. Zo ver is het nog niet – en zal het volgens mij ook niet komen. Legal tech gaat ons vele veranderingen brengen, maar op een heel andere manier dan we denken.

De term legal tech is breed: alle technologie en software waarmee de juridische sector zijn voordeel kan doen. In de klassieke vorm spreken we van automatisering: het versnellen en automatisch uitvoeren van bestaande processen. Met een typemachine of tekstverwerker een document opstellen gaat nu eenmaal makkelijker en is minder foutgevoelig dan met de hand deze acties uitvoeren.

Legal tech is gericht op het transformeren van die processen. Een contract wordt niet gemaakt met een tekstverwerker maar met een wizard, die op basis van vragen automatisch de juiste clausules invoegt op de juiste plaats, en aanpassingen doet waar nodig. Dat is niet alleen maar makkelijker, dat is een heel andere manier van werken. In deze situatie is geen ervaren advocaat meer nodig om iedere clausule op basis van unieke kennis bij te schaven. Iedereen kan hiermee werken.

Contractgeneratoren
Deze vorm van legal tech is de afgelopen jaren aan een forse opmars bezig. Steeds meer partijen bieden dergelijke contractgeneratoren aan. Ook in het kader van dossieranalyse zien we steeds meer inzet van gespecialiseerde software, die op zoek gaat naar patronen en trefwoorden om in meterslange dossiers de opmerkelijke of belangrijke documenten en passages te vinden. Dat scheelt een hoop werk en maakt de uitkomst betrouwbaarder. Voor kantoren die de kosten willen drukken of vele uren schrijven voor standaardwerk niet meer kunnen verantwoorden, is deze keuze dus een onvermijdelijke. Hier gaan we veel van zien in 2019.

Echter, in de kern blijft het toch hetzelfde proces: twee partijen willen zaken doen, daar moet een contract voor komen en daar moeten bepaalde teksten in. Er is een partij documentatie, daar moeten de sappige stukjes in gevonden worden.

De grote belofte van legal tech gaat nog een stap verder: transformatie van het inhoudelijk werk zelf. Een stap terug doen van dat proces: moet er echt wel een contract komen met die clausules? Gáát het wel om het doorploegen van dat dossier? Waar zijn wij nou helemaal mee bezig, om met een oude reclameslogan te spreken. Dat is althans de visie van de legal tech profeten die met name voor artificial intelligence (AI of kunstmatige intelligentie) een grote rol zien weggelegd.

AI biedt de belofte van een werkelijk nieuwe manier van werken. Door analyse en patroonherkenning is software in staat om menselijke taken over te nemen. Een simpel voorbeeld is de intake van een standaardzaak. De cliënt moet daar de nodige vragen beantwoorden, en de antwoorden bepalen hoe kansrijk de zaak is, in welk vakgebied deze thuishoort en welke aanpak – en prijsschatting – daar bij hoort.

Natural language processing
Er wordt nu veel geëxperimenteerd met chatbots: deze hebben geleerd van grote hoeveelheden historische gesprekken welke antwoorden wat betekenen, en kunnen zo een cliënt geheel zelfstandig afhandelen. Meestal dan, want natuurlijk zijn er altijd rare gevallen. Maar die kunnen dan naar een mens – wat dit stuk van het werk meteen een stuk leuker maakt.

Een belangrijke technologie die daarbij ingezet moet worden, is natural language processing, oftewel NLP. De AI kan dan werkelijk zinnen begrijpen, in plaats van enkel op sleutelwoorden te drijven. Zo kan hij zien dat “ik ben aangeklaagd” of “ik heb een dagvaarding ontvangen” dezelfde informatie bevatten, en dus door moeten gaan naar hetzelfde vervolg. De chatbots die ik net noemde, experimenteren daar veel mee, en ik verwacht dan ook dat we hier veel van gaan zien in 2019.

De belangrijkste ontwikkeling vanuit legal tech voor 2019 en verder is wat mij betreft echter de ‘echte’ transformatie. Is het werkelijk nodig dat afspraken vastgelegd worden in een document dat in prachtige volzinnen overwegingen reciteert en toezeggingen in sluitende taal voorzien van verwijzingen naar artikel 7:403 BW vastlegt? In veel gevallen niet: de afspraken zijn voor het bedrijfsleven vaak standaardkeuzes. Contracteren via legal tech komt dan neer op het maken van de juiste keuzes – en het kiezen van de parameters, zoals prijzen of reactietijden – en deze vastleggen op een controleerbare manier. Deze transformatie is veel fundamenteler.

Deze transformatie zullen we ook zien in de core business van het recht: het halen van je recht. Waar nu iedereen aangewezen is op dezelfde gang naar de rechter of arbiter, biedt legal tech de mogelijkheid om op verschillende manieren bindende uitspraken te bieden of knopen door te hakken. Daarmee kan het recht worden gedifferentieerd naar behoefte. En dat is uiteindelijk de grote belofte voor 2019 en verder: de transformatie van het recht zelf.